Polityka interpretacji historycznej. Dyscyplina przeciw wzniosłości

Celem artykułu jest prześledzenie relacji pomiędzy historią, salve polityką i interpretacją na tle rozwoju historiografii i jej teorii. Autor, powtarzając swą znaną tezę, że narracyjność jest narzędziem interpretacyjnym, dowodzi, że typ dyskursu wytwarzanego przez historyków, mierzy swoją zasadność byciem narzędziem programu politycznego lub ideologii. Kontekst rozważań stanowią nowożytne narodziny dyscyplin naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem nauk humanistycznych i społecznych. W przekształcenie badań historycznych w dziedzinę nauki, mimo deklaracji apolityczności, zaangażowane jest myślenie polityczne. Wzorzec nauk przyrodniczych, służący jako matryca dla wszystkich dziedzin nauki, nie pasuje wszak do nauki, w którą immanentnie wpisana jest interpretacja. Postulowany obiektywizm historyka stanowi przecież projekcję jego subiektywnych wyobrażeń na temat dziejów. Kolejnymi etapami ?dyscyplinizacji? wiedzy o historii były: deretoryzacja myślenia historycznego oraz osiemnastowieczna debata estetyczna na temat wzniosłości. Dominantę nowożytnych badań historycznych stanowi estetyzm, który chroni proces historyczny przed postrzeganiem go w kategoriach chaosu oraz wzniosłości, jakie przypisywał im Schiller. Romantyczna wizja historii stała się negatywnym tłem odniesienia dla dziewiętnastowiecznego antyutopizmu ? tak marksistów, jak i konserwatystów ? który wiązał się z postrzeganiem historii w kategoriach logicznie powiązanych wydarzeń. XX wiek ostatecznie pogrzebał wizję historii ? spektaklu nieopanowanych żywiołów, łączonej odtąd z reżimami totalitarnymi. Zdaniem White?a, faszyzm jako wydarzenie historyczne jest dla każdej nauki humanistycznej, która rości sobie prawo do bycia dyscypliną, najtrudniejszym testem odpowiedzialności społecznej. Komentując przykład ?rewizjonistycznych? praktyk dyskursywnych dotyczących holokaustu, przytacza badania Pierre?a Vidal-Naqueta, który podaje w tym kontekście także syjonistyczną interpretację historii Zagłady. Za kluczowy dla polityki interpretacji uznaje moment, kiedy dane wydarzenie zostaje przeniesione z domeny pamięci (emocjonalnej) do dyskursu historii (chłodnego). White przestrzega przed zbyt pochopnym określaniem mianem ?nieprawdy? wszelkich interpretacji historycznych, ponieważ, jego zdaniem, mają one wciąż żywotny wpływ na bieżące strategie polityczne. Tłumacząc syjonistyczne reakcje kategoriami Schillerowskiej odpowiedzi na ?spektakl historii?, dostrzega w nich naturalną potrzebę przywrócenia prawa do godności i wolności narodu żydowskiego.

 

ISSN: 1733-165X

Tytuł dokumentu	Typ	Rozmiar
White	[pdf]	[626 KB]